Evlilik birliğini sona erdiren sebeplerden biri Medeni Kanun’un 161-184. maddelerinde düzenlenen Boşanmadır. Boşanma, eşler hayattayken, kanunda öngörülmüş sebeplere dayanarak eşlerden birinin açacağı dava sonucunda hâkim tarafından evlilik birliğine son verilmesidir. Boşanma davaları, her iki tarafın da boşanmanın şartlarında ve sonuçlarında mutabık kalınarak anlaşmalı şekilde açılabileceği gibi, eşlerden biri tarafından açılıp, eşlerin boşanma şartlarında anlaşamaması ile hâkim kararına bırakılarak çekişmeli olarak da yürütülebilir.

Anlaşmalı boşanma, yargılama sürecinin daha kısa olması ve tarafların boşanma şartlarında anlaşmaları nedeniyle daha az yıpratıcıdır.

Boşanma Davasının Konusu

Boşanma davası açmaya hakkı olan eş, dilerse boşanma, dilerse ayrılık isteyebilir.

Boşanma Davasında Görevli ve Yetkili Mahkeme

Boşanma davalarında görevli mahkeme Aile Mahkemeleri olup yetkili mahkeme ise eşlerden birinin yerleşim yeri veya davadan önce son defa altı aydan beri birlikte oturdukları yer mahkemesidir.

Boşanma Davası Devam Ederken Mahkeme Tarafından Verilebilecek Geçici Tedbirler

1. Eşlerin Barınması, Bakımı ve Geçimi

Boşanma davası açıldıktan sonra eşlerden her biri, dava devam ettiği sürece diğerinden ayrı yaşama hakkına sahiptir. Bu durumda kimin evden çıkacağına hâkim karar verir. Dava süresince, eşlerin maddi durumu ve ihtiyaçları göz önünde bulundurularak maddi durumu daha düşük olan tarafa (genellikle kadına) tedbir nafakasına hükmedilir. Kadının gelirinin diğerinden yüksek ya da evlilik birliğindeki standartlarına yakın olması durumunda tedbir nafakasına hükmedilmeyebilecektir. Ancak her halükârda babanın çocuklar hakkında tedbir nafakası ödemesine karar verilir.

2. Geçici Velayet

Hâkim, boşanma sürecinde çocukların hangi eşte kalacağına ve çocuklar kendisine bırakılmamış olan eşin çocuklar ile kişisel ilişki kurması konusunda karar verir.

3. Mal Varlığına İlişkin Geçici Tedbirler

Boşanma veya ayrılık davası açılınca hâkim, davanın devamı süresince gerekli olan, eşlerin/çocukların mallarının yönetimine ilişkin geçici önlemleri kendiliğinden alır.

Boşanma Sebepleri

1. Zina

 Eşlerden biri zina ederse, diğer eş boşanma davası açabilir. Davaya hakkı olan eşin boşanma sebebini öğrenmesinden başlayarak altı ay ve her halde zina eyleminin üzerinden beş yıl geçmekle dava hakkı düşer. Affeden tarafın dava hakkı yoktur.

2. Hayata kast, pek kötü veya onur kırıcı davranış

Eşlerden her biri diğeri tarafından hayatına kastedilmesi veya kendisine pek kötü davranılması ya da ağır derecede onur kırıcı bir davranışta bulunulması sebebiyle boşanma davası açabilir. Davaya hakkı olan eşin boşanma sebebini öğrenmesinden başlayarak altı ay ve her halde bu sebebin doğumunun üzerinden beş yıl geçmekle dava hakkı düşer.Affeden tarafın dava hakkı yoktur.

3. Suç işleme ve haysiyetsiz hayat sürme

Eşlerden biri küçük düşürücü bir suç işler veya haysiyetsiz bir hayat sürer ve bu sebeplerden ötürü onunla yaşaması diğer eşten beklenemezse, bu eş her zaman boşanma davası açabilir.

4. Terk

Eşlerden biri, evlilik birliğinden doğan yükümlülüklerini yerine getirmemek maksadıyla diğerini terk ettiği veya haklı bir sebep olmadan ortak konuta dönmediği takdirde ayrılık, en az altı ay sürmüş ve bu durum devam etmekte ve istem üzerine hâkim veya noter tarafından yapılan ihtar sonuçsuz kalmış ise; terk edilen eş, boşanma davası açabilir. Diğerini ortak konutu terk etmeye zorlayan veya haklı bir sebep olmaksızın ortak konuta dönmesini engelleyen eş de terk etmiş sayılır. Davaya hakkı olan eşin istemi üzerine hakim veya noter , esası incelemeden yapacağı ihtarda terk eden eşe iki ay içinde ortak konuta dönmesi gerektiği ve dönmemesi halinde doğacak sonuçlar hakkında uyarıda bulunur. Bu ihtar gerektiğinde ilan yoluyla yapılır. Ancak, boşanma davası açmak için belirli sürenin dördüncü ayı bitmedikçe ihtar isteminde bulunulamaz ve ihtardan sonra iki ay geçmedikçe dava açılamaz.

5. Akıl hastalığı

Eşlerden biri akıl hastası olup da bu yüzden ortak hayat diğer eş için çekilmez hale gelirse, hastalığın geçmesine olanak bulunmadığı resmi sağlık kurulu raporuyla tespit edilmek koşuluyla bu eş boşanma davası açabilir.

6. Evlilik birliğinin sarsılması

Evlilik birliği, ortak hayatı sürdürmeleri kendilerinden beklenmeyecek derecede temelinden sarsılmış olursa, eşlerden her biri boşanma davası açabilir. Yukarıdaki fıkrada belirtilen hallerde, davacının kusuru daha ağır ise, davalının açılan davaya itiraz hakkı vardır. Bununla beraber bu itiraz, hakkın kötüye kullanılması niteliğinde ise ve evlilik birliğinin devamında davalı ve çocuklar bakımından korunmaya değer bir yarar kalmamışsa boşanmaya karar verilebilir.

7. Anlaşmalı Boşanma

Evlilik en az bir yıl sürmüş ise, eşlerin birlikte başvurması ya da bir eşin diğerinin davasını kabul etmesi halinde, evlilik birliği temelinden sarsılmış sayılır. Bu halde boşanma kararı verilebilmesi için, hâkimin tarafları bizzat dinleyerek iradelerinin serbestçe açıklandığına kanaat getirmesi ve boşanmanın mali sonuçları ile çocukların durumu hususunda taraflarca kabul edilecek düzenlemeyi uygun bulması şarttır. Hakim, tarafların ve çocukların menfaatlerini göz önünde tutarak bu anlaşmada gerekli gördüğü değişiklikleri yapabilir. Bu değişikliklerin taraflarca da kabulü halinde boşanmaya hükmolunur. Bu halde tarafların ikrarlarının hâkimi bağlamayacağı hükmü uygulanmaz.

8. Boşanma Davasının Reddedilmesi ile evlilik birliğinin 3 yıl sağlanamaması halinde boşanma

Boşanma sebeplerinden herhangi biriyle açılmış bulunan davanın reddine karar verilmesi ve bu kararın kesinleştiği tarihten başlayarak üç yıl geçmesi halinde, her ne sebeple olursa olsun ortak hayat yeniden kurulamamışsa evlilik birliği temelden sarsılmış sayılır ve eşlerden birinin istemi üzerine boşanmaya karar verilir.

Boşanmanın Sonuçları

1. Boşanma kararının kesinleşmesi ile evlilik birliği sona erer.
2. Boşanan eşlerden erkek yeniden hemen evlenebilirken, kadının başka bir kişi ile evlenebilmesi için 300 günlük yasa süreyi beklemesi gerekmektedir.
3. Boşanma ile kadın evlenmeden önceki soyadını yeniden alır.
4. Boşanma ile tarafların birbirlerine olan mirasçılık sıfatı kaybedilir.
5. Aksi kararlaştırılmadıysa boşanma ile tarafların birbirleri hakkında yaptıkları ölüme bağlı tasarrufları hükümsüz hale gelir.
6. Mevcut veya beklenen menfaatleri boşanma yüzünden zedelenen kusursuz veya daha az kusurlu taraf, kusurlu taraftan uygun bir maddi tazminat isteyebilir.
7. Boşanmaya sebep olan olaylar yüzünden kişilik hakkı saldırıya uğrayan taraf, kusurlu olan diğer taraftan manevi tazminat olarak uygun miktarda bir para ödenmesini isteyebilir.
8. Boşanma yüzünden yoksulluğa düşecek taraf, kusuru daha ağır olmamak koşuluyla geçimi için diğer taraftan mali gücü oranında süresiz olarak nafaka isteyebilir.
9. Boşanma ile eşler arasındaki mal rejimi sona erer.
10. Boşanma kararı ile ortak çocukların velayet, nafaka ve kişisel ilişki temini hakkında da karar verilir.